کتاب دنیای سوفی اثر یوستین گردر

توضیحات

معرفی

رمان «دنیای سوفی» نوشته‌ی «یوستین گردر» را «حسن کامشاد» به فارسی برگردانده است. یوستین گردر در ۱۹۵۲ در نروژ به دنیا آمد. سال‌ها در برگن فلسفه تدریس کرد و پیوسته در فکر متن فلسفی ساده‌ای بود که به درد شاگردان جوانش بخورد. چون متن مناسبی نیافت، خود نشست و دنیای سوفی را در سال ۱۹۹۱ نوشت. کتاب با استقبال غیرمنتظره‌ای روبه‌رو شده و در همان چند سال اول انتشار، به بیش از سی زبان ترجمه شد و تاکنون میلیون‌ها نسخه از آن در جهان فروش رفته است. گردر استاد ساده‌نویسی و ایجاز است. سه هزار سال اندیشه را در ۶۰۰ صفحه می‌گنجاند و زیرکانه از قول گوته می‌گوید (کسی که از سه‌هزار سال بهره نگیرد، تنگدست به سر می‌برد) و چه راحت مباحث پیچیده‌ی فلسفه‌ی غرب را، بی‌آنکه مبتذل شود، به زبان ساده و شیوا و همه‌فهم بیان می‌کند: از جمله بهره‌جویی مسیحیت را از نظریه‌های افلاطون و ارسطو، ریشه‌گرفتن فرهنگ اروپایی را از فرهنگ سامی و هند – اروپایی، هگل را و بحث آنچه عقلی است ماندنی است و دوران خود ما را و انسان محکوم به آزادی را و غیره و غیره. توجه داشته باشید که دنیای سوفی رمان است، رمانی خودآموز با طرح و بسطی گیرا و دل‌نشین درباره‌ی هستی و علت محبوبیت عجیب و پیگیر آن در سراسر جهان همین است. کتاب حاضر را انتشارات «نیلوفر» منتشر کرده است.

ماجرای عجیب دنیای سوفی

دنیای سوفی سعی می‌کند سوالاتی را که بشر در طول تاریخ همواره با آن‌ها روبه‌رو بوده است، برای مخاطبش تشریح کند. داستان با ماجرایی عجیب آغاز می‌شود. سوفی آموندسن دختر پانزده‌ساله‌‌ی داستان، نامه‌ایی از جانب فرد ناشناسی دریافت می‌کند که او را به تفکر درمورد ابتدایی‌ترین سوالات فلسفی و خودشناسی دعوت می‌کند؛ سوال‌هایی همچون "تو کیستی"، "جهان چگونه به وجود آمد؟"، "خاستگاه فلسفه چیست؟"، "فلسفه چرا و چگونه به وجود آمد؟"، "هنر چیست و رسالتش کدام است؟"، "هدف از خلقت چیست؟"، "عدالت را با چه مقیاسی می‌توان سنجید؟"، "تاریخ چیست؟" و… . این شخص بعدتر خود را آلبرتو کناکس فیلسوف معرفی می‌کند که قصد آموزش فلسفه به سوفی نوجوان را دارد. گردر مهم‌ترین عقاید و نظریات فلسفی مطرح‌شده در طول تاریخ را از طریق نامه‌ها و دیدارهای این دو شخصیت ارائه می‌کند. ابتدا سرگذشت فیلسوفان طبیعی و پس از آن سقراط و افلاطون و ارسطو مطرح می‌شود. سپس به فلسفه‌ی یونانی‌گری (هلنیسم) می‌پردازد، عقاید حاکم در قرون وسطا، دوره‌ی رنسانس و عصر باروک را بیان می‌کند، باورهای دکارت، اسپینوزا، لاک، هیوم و بارکلی را شرح می‌دهد، وارد عصر روشنگری می‌شود، نظرات کانت را مطرح می‌کند، به تعریف رومانتیسیسمی می‌پردازد، نظریات هگل، کرکه‌گور، مارکس، داروین و فروید را بیان می‌کند و در پایان به عصر حاضر می‌رسد و نظریه‌ی انفجار بزرگ را نیز مطرح می‌کند.

دنیای سوفی پس از نشر با اقبال عمومی مواجه شد و تاکنون به حدود شصت زبان ترجمه شده و میلیون‌ها نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رسیده است. بر مبنای این اثر، فیلم سینمایی و بازی کامپیوتری نیز ساخته‌اند. یکی از دلایل اهمیت این کتاب به‌کارگیری بستری ادبی برای بیان موضوع پیچیده‌ی فلسفه و تاریخ آن است. این ویژگی باعث شده مخاطبان به‌راحتی با اثر ارتباط برقرار کنند و با زبانی ساده و روان با موضوعات فلسفی آشنا شوند. محبوبیت فوق‌العاده‌ی دنیای سوفی در میان مخاطبان، گردر را به نویسنده‌ای تمام‌وقت مبدل کرد. بیان مسائل اعتقادی و فلسفی در قالب داستان‌های ساده و درعین‌حال رمزآلود ویژگی منحصربه‌فرد این نویسنده است. دکتر اسکار برینیفیر یکی از فعالان حوزه‌ی فلسفه‌ی کودکان (p4c) و مولف چندین کتاب برای کودکان و نوجوان درباره‌ی دنیای سوفی گفته است: «ایده‌ی کتاب و شکل بیان آن بسیار خوب بود. در کل کتاب جالبی بود و موفقیت جهانی کسب کرد. این کتاب نیاز امروزه را نسبت به فلسفه‌ی جهانی نشان داد. در بسیاری از کشورها آموزش فلسفه به کودکان اتفاقی نیست. مطمئنا نیاز بدین امر حس شده است. در سطح جهان ارزش‌هایی وجود دارد که واضح نیستند. دنیای سوفی یکی از اولین کتاب‌هایی بود که در زمینه‌ی محبوب‌کردن فلسفه به موفقیت دست یافت. از دیگر کتاب‌هایی که در این زمینه به موفقیت جهانی دست یافت. "کیمیاگر" اثر نویسنده برزیلی "پائولوکوئیلو" بود. کوئیلو زمانی که در حال نوشتن این کتاب بود، تحقیقات بسیاری انجام داد. سبک این کتاب تداعی‌کننده‌ی سبک کتاب دنیای سوفی است، حتی می‌توان گفت کیمیاگر تحت‌تاثیر دنیای سوفی نوشته شده است.»

نویسنده‌ی تمام‌وقت

یوستین گردر (Jostein Gaarder) در سال ۱۹۵۲ در کشور نروژ متولد شد. او در رشته‌ی فلسفه، الهیات و ادبیات از دانشگاه اسلو فارغ‌التحصیل شد و مدت۱۰سال به تدریس تاریخ عقاید در دبیرستان‌ها پرداخت. دغدغه‌ی همیشگی او چگونگی تدریس فلسفه بود؛ اینکه چه کند که دانشجویان، فلسفه را راحت‌تر یاد بگیرند. از سال ۱۹۸۶  انتشار کتاب‌هایش آغاز  شد و در سال ۱۹۹۰ برای کتاب راز فال ورق، جایزه‌ی منتقدان ادبیات نروژ و جایزه‌ی ادبی وزارت امورعلمی و فرهنگی را از آن خود کرد. گردر از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ پی‌در‌پی برنده‌ی چندین جایزه‌ی معتبر ادبی در نروژ و اروپا شده است. او سال ۱۹۹۷ به همراه همسرش جایزه‌ی سوفی را بنیان نهاد. این جایزه که نامش را از رمان دنیای سوفی گرفته، جایزه‌ی بین‌المللی برای پاسداشت حامیان طبیعت و توسعه به‌شمار می‌آید. دختر رهبر سیرک،  تشخیص، قصر قورباغه‌ها، راز فال ورق، دنیای سوفی، راز تولد، درون یک آیینه درون یک معما، کتابخانه‌ی جادویی بیبی بوکنز، زندگی کوتاه است، سلام کسی اینجا نیست، مایا، مرد داستان‌فروش، دختر پرتقال‌فروش، شاه مات، کوتوله زرد، قصری در پیرینه، دنیای انا و انتون و جاناتان عنوان‌های‌ آثار او هستند که همگی محتوای فلسفی دارند.

فیلم دنیای سوفی

اریک گوستاوسون  کارگردان و تهیه‌کننده‌ی نروژی، فیلمی بر پایه‌ی رمان «دنیای سوفی» با همین نام در سال ۱۹۹۹ ساخت. هانس آلفردسون هنرپیشه سوئدی و بیورن فلوبرگ نروژی در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم در کشورهای دانمارک، سوئد، آلمان، سوئیس، ژاپن، آرژانتین، ایسلند، هلند، مکزیک و یونان نمایش داده شد و با اقبال تماشاگران مواجه شد.

مترجم پرکار

حسن کامشاد (متولد ۱۳۰۴ اصفهان) مترجم، محقق و پژوهشگر ادبیات فارسی است. او دارای مدرک کارشناسی از دانشکده‌ی علوم سیاسی دانشگاه تهران و دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه کمبریج است. پس از فارغ‌التحصیلی به‌عنوان استاد زبان فارسی در همان دانشگاه به تدریس پرداخت. او همچنین استاد مهمان دانشگاه کالیفرنیا بوده است. کامشاد در سال ۱۳۲۲ با شاهرخ مسکوب آشنا شد که این آشنایی او را مجذوب ادبیات کهن فارسی و آثاری چون تاریخ بیهقی کرد. دوستی این دو ۶۳ سال دوام داشت و با درگذشت شاهرخ مسکوب به پایان رسید. کامشاد کتاب «پایه‌گذاران نثر جدید فارسی» را به شاهرخ مسکوب تقدیم کرده است. «در خدمت تخت طاووس»، «خاورمیانه»، «استالین مخوف»، «قبله عالم»، «سرگذشت فلسفه»، «دنیای سوفی»، «تاریخ چیست»، «دریای ایمان»، «الوهیت و هایدگر»، «دنیای فرضی»، «شبح خانم ویل»، «آخرین امپراتور» از جمله آثار کامشاد در زمینه‌ی ترجمه هستند. در زمینه‌ی تالیف «پایه‌گذاران نثر جدید فارسی» (تالیف به دو زبان فارسی و انگلیسی) و «مترجمان، خائنان» را می‌توان نام برد.

حسن‌ کامشاد در جواب این سوال که:  «از ترجمه‌هایتان‌ بیشتر به‌ کدام یک‌ علاقه‌مندید؟»، گفته است: «گفتن‌ این‌ موضوع‌ مشکل‌ است‌… از ترجمه‌های‌ اولیه‌ "تاریخ‌ چیست‌؟" و از بعدی‌ها مثلا "قبله‌ عالم‌" به‌ نظرم‌ خوب‌ از آب‌ درآمده‌اند و کتاب‌ "سرگذشت‌ فلسفه‌"  ظاهرا موردتوجه‌ قرار گرفته‌ و به‌ لحاظ‌ زبان‌ ساده‌اش‌ موردپسند برخی‌‌ واقع‌ شده‌ است‌.»